Փոքրիկ, բայց հզոր այդ հատիկը․  ամբողջահատիկ

Ասք աստվածային ոսկե բրնձի մասին

Հին ժամանակներում, երբ Չինաստանում մարդիկ նոր էին սկսում հողագործությամբ զբաղվել, երաշտներն ու ջրհեղեղները հաճախ էին բերքը ոչնչացնում ու համատարած սովի պատճառ դառնում։ 

Ըստ լեգենդի՝ այդ ժամանակներում մարդկանց բարoրության և բերքի համար պատասխանատու աստվածուհին Չժի Նյուն էր՝ երկնային կայսեր դուստրը։

Մի անգամ, երբ Չինաստանում  անպատմելի երաշտ էր, Չժի Նյուն հորը խնդրեց անձրեւ ուղարկել մարդկանց սովից փրկելու համար: Աստված համաձայնեց, բայց պայմանով, որ իր դուստրը պետք է միջոց գտնի ապագայում բերքը ջրհեղեղներից պաշտպանելու համար: Չժի Նյուն համաձայնեց և սկսեց հրաշագործ մի լուծում փնտրել։

Մի անգամ, երբ աստվածուհին քայլում էր երկրի վրայով, պատահաբար գտավ ոսկե գնդակ, որը վերածվեց ոսկե բրնձի հասկի։ Նա որոշեց, որ սա աստվածների ուղերձն է և որոշեց կիսվել այս հայտնագործությամբ մարդկանց հետ: Չժի Նյուն չինացիներին բերեց բրնձի ոսկե հասկը և սովորեցրեց, թե ինչպես բրինձ աճեցնել լեռների լանջերի տեռասներումջրհեղեղներից խուսափելու համար:

Բրնձի և տեռասներով դաշտերի շնորհիվ մարդիկ կարողացան  մշակաբույսեր աճեցնել՝ դիմակայելով երաշտներին և խուսափելով սովից: Այդ ժամանակից ի վեր բրինձը չինացի ժողովրդի համար դարձել է հիմնական սննդամթերք և բարգավաճման խորհրդանիշ:

․․․  

Ամբողջահատիկները առողջ սննդակարգի կարևոր բաղադրիչն են և կենսական դեր են խաղում երեխաներին անհրաժեշտ սննդանյութերով ապահովելու գործում: Հարվարդի գիտնականների կատարած հետազոտության համաձայն՝ ամբողջահատիկի օգտագործումը՝ որպես հավասարակշռված սննդակարգի մաս, կարող է օգնել երեխաներին բավարարել իրենց ամենօրյա սննդային պահանջները և խթանել առողջ աճն ու զարգացումը:

Որո՞նք են առողջ հատիկները

Ամբողջահատիկները չմշակված կամ նվազագույն մշակման ենթարկված հատիկներ են, որոնք պարունակում են հացահատիկի միջուկի բոլոր երեք մասերը՝ թեփ, բողբոջ և էնդոսպերմ: Այսինքն՝ դրանք ներառում են  հացահատիկի մեջ պարունակվող բոլոր սննդանյութերը՝ մանրաթելերը, վիտամինները, հանքանյութերը և հակաօքսիդանտները:

Ամբողջական հացահատիկի օրինակներ են շագանակագույն բրինձը, քինոան, վարսակը, գարին, ամբողջական ցորենի ալյուրը և բլղուրը: Ի հակադրություն ամբողջահատիկի՝  զտված հացահատիկները, ինչպիսիք են սպիտակ ալյուրը և սպիտակ բրինձը, մշակման արդյունքում զրկվում են  թեփից և բողբոջից՝ պահպանելով միայն էնդոսպերմը։ Այս գործընթացի արդյունքում, ցավոք, հեռացնում են հացահատիկի արժեքավոր սննդանյութերից շատերը:

Ամբողջաhատիկների նշանակությունը երեխաների սննդակարգում

Ամբողջահատիկները կենսական կարևորություն ունեն երեխաների սննդացանկում,  քանի որ դրանք ապահովում են արժեքավոր սննդանյութերի լայն շրջանակ, որոնք կենսական նշանակություն ունեն նրանց աճի և զարգացման համար: Օրինակ, ամբողջահատիկները մանրաթելի հարուստ աղբյուր են, որը կարևոր է առողջ մարսողության և փորկապության կանխարգելման համար: Բջջանյութը նաև օգնում է կարգավորել արյան մեջ շաքարի մակարդակը և նվազեցնել գիրության և շաքարախտի ռիսկը:

Ամբողջական հացահատիկները նաև B վիտամինների լավ աղբյուր են, այդ թվում՝ թիամինի, ռիբոֆլավինի, նիացինի և ֆոլաթթվի: Այս վիտամինները կարևոր են էներգետիկ նյութափոխանակության, ուղեղի աշխատանքի և արյան կարմիր բջիջների արտադրության համար:  

Այս առողջ հատիկները նաև պարունակում են այնպիսի հանքանյութեր, ինչպիսիք են երկաթը, ցինկը և մագնեզիումը, որոնք կարևոր են ոսկորների զարգացման, իմունային համակարգի աշխատանքի և արյան կարմիր բջիջների արտադրության համար:

Հարվարդի գիտնականների կողմից անցկացված հետազոտությունը ցույց է տվել, որ ամբողջական հատիկներով հարուստ սննդակարգը կարող է նվազեցնել քրոնիկ հիվանդությունների, այդ թվում՝ սիրտանոթային հիվանդությունների, շաքարախտի և քաղցկեղի որոշ տեսակների ռիսկը՝ շնորհիվ հակաօքսիդանտների։ 

Ամբողջահատիկի օգտագործման օգուտները

Հարվարդի հանրային առողջության դպրոցի (HSPH) ուսումնասիրությունը բացահայտել է երեխաների առողջության վրա դրական ազդեցությունների շարքը․

• Գիրության ռիսկի նվազում. այն երեխաները, ովքեր ավելի շատ հացահատիկ են օգտագործում, գիրանալու կամ ավելորդ քաշի ավելի ցածր ռիսկ ունեն: 
• Սրտի հիվանդությունների ավելի ցածր ռիսկ. Մեկ այլ ուսումնասիրություն ցույց է տվել, որ այն երեխաները, ովքեր ավելի շատ ամբողջական հատիկներ են օգտագործում, ավելի առողջ խոլեստերինի մակարդակ ունեն և հետագայում սրտի հիվանդության զարգացման առումով ցածր ռիսկայնության գոտում են:
• Մարսողության բարելավում. ամբողջահատիկները սննդային մանրաթելերի լավ աղբյուր են, որոնք օգնում են բարելավել մարսողությունը և կանխել փորկապությունը երեխաների մոտ: 
• Շաքարախտի ռիսկի նվազում. Ամբողջահատիկների օգտագործումը կարող է օգնել խուսափել արյան մեջ շաքարի մակարդակի բարձրացումից։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ ամբողջահատիկներում առկա մանրաթելերը և այլ սննդանյութերը կարող են օգնել դանդաղեցնել գլյուկոզայի ներծծումն արյան մեջ:

Ինչպե՞ս  ներառել ամբողջահատիկը երեխայի սննդակարգում

Գուցե թվա՝ բարդ է երեխաներին ընկերացնել ամբողջահատիկների հետ, բայց իրականում բարդ բան չկա․ ահա մի քանի խորհուրդ փոքրիկների սննդակարգում այս կարևոր սննդատեսակն ավելացնելու համար․

• Սենդվիչների և բրդուճների համար սպիտակ հացի փոխարեն ընտրեք ամբողջահատիկից հաց:
• Մակարոնով ապուրի ու փլավի մեջ սովորական մակարոնեղենի փոխարեն օգտագործեք ամբողջահատիկից պատրաստված մակարոնեղեն:
• Պատրաստեք շագանակագույն բրինձ՝ սպիտակ բրնձի փոխարեն:
• Ձեր երեխայի նախաճաշի մեջ ներառեք վարսակի շիլա։
• Չիփսերի կամ կրեկերի փոխարեն երեխաներին տվեք տանը պատրաստված առողջ ադիբուդի։

Հետաքրքիր տեղեկություններ ամբողջահատիկների մասին

Ացտեկների մշակույթում ամարանտը սննդի հիմնական աղբյուրներից մեկն էր, և այն համարվում էր սուրբ հացահատիկ:

Քինոան այն քիչ բուսական ծագման մթերքներից է, որը պարունակում է բոլոր 9 անփոխարինելի ամինաթթուները:

Ծլեցված հացահատիկները շատ արժեքավոր սննդային հատկություններ ունեն և ավելի հեշտ են ներծծվում օրգանիզմ:

Գարու հատիկը՝ որպես սնունդ, օգտագործվել է մ.թ.ա 10000 թվականից և համարվում է մշակովի ամենահին բույսերից մեկը։

Հին եգիպտացիները մոտ 5000 տարի առաջ հաց ու գարեջուր պատրաստելու համար օգտագործել են ցորեն:

Ոսպն առաջին մշակովի բույսերից է, որ մարդու սննդակարգում հայտնվել  է մոտ 8000 տարի առաջ:

Հին հույն փիլիսոփա Պլատոնն իր գրվածքներում հիշատակում է քինոան․ ենթադրվում է, որ այն հին Հունաստանում տարածված սննդատեսակ  էր:

Բրինձն էլ է մարդու սննդացանկի հնաբնակներից։ Չինացիներն առաջինն են սկսել զբաղվել բրնձի մշակությամբ՝ մոտ 10000 տարի առաջ:

Եգիպտացորենն ընտելացվել է Մեքսիկայում մոտ 9000 տարի առաջ և այդ ժամանակվանից դարձել  շատ քաղաքակրթությունների հիմնական սնունդը: